Tín ngưỡng dân gian đóng vai trò quan trọng trong các lễ hội cổ truyền của Việt Nam, thể hiện bản sắc văn hóa, tâm linh và lòng tôn kính đối với các thế lực siêu nhiên, Tổ tiên, thần thánh. Bài viết tìm hiểu một số đặc điểm nổi bật về tín ngưỡng dân gian trong các lễ hội cổ truyền của người Việt, đặc biệt, lễ hội liên quan đến tín ngưỡng dân gian như: tín ngưỡng phồn thực, tín ngưỡng vạn vật hữu linh, tín ngưỡng thờ Thành hoàng, tín ngưỡng thờ Tổ tiên, tín ngưỡng thờ Mẫu...
1. Tín ngưỡng dân gian Việt Nam
Tín ngưỡng dân gian Việt Nam là hệ thống các niềm tin, thực hành tâm linh và lễ nghi hình thành từ đời sống tinh thần của người Việt qua nhiều thế hệ. Đặc điểm nổi bật của tín ngưỡng dân gian là tính chất tự phát, gần gũi với đời sống hàng ngày và gắn bó chặt chẽ với thiên nhiên, tổ tiên, cộng đồng.
Một số hình thức phổ biến gồm:
-
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên: Đây là nét đặc trưng trong văn hóa Việt, thể hiện lòng hiếu kính, biết ơn ông bà, tổ tiên. Hầu hết các gia đình đều có bàn thờ tổ tiên trong nhà.
-
Tín ngưỡng thờ Mẫu: Tôn vinh các vị nữ thần như Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải… Đây là nền tảng của Đạo Mẫu, một tín ngưỡng bản địa độc đáo của người Việt.
-
Tín ngưỡng thờ Thành hoàng làng: Các vị thần bảo hộ làng xóm, thường được thờ trong đình làng và có lễ hội riêng hằng năm.
-
Tín ngưỡng thờ các anh hùng dân tộc: Như Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Lý Thường Kiệt... gắn với truyền thống yêu nước và tôn vinh người có công với dân tộc.
2. Các tín ngưỡng trong các cộng đồng dân tộc
Việt Nam là quốc gia đa dân tộc, mỗi cộng đồng đều có hệ thống tín ngưỡng và tập tục riêng phản ánh đặc điểm văn hóa và môi trường sống.
-
Người Mường, Thái, Tày, Nùng... thường có tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, các thần núi, thần sông, thần rừng.
-
Người Hmông tin vào linh hồn và thế giới siêu nhiên, với các lễ cúng lớn như lễ cúng ma nhà, cúng ma núi, cầu an, cúng mừng mùa.
-
Người Khmer có tín ngưỡng pha trộn giữa Phật giáo Nam Tông và tín ngưỡng dân gian bản địa, như thờ Neak Ta (thần bảo hộ) và tổ tiên.
-
Người Chăm có hệ thống tín ngưỡng riêng biệt, bao gồm cả Bà-la-môn giáo (Hindu giáo) và Hồi giáo (Islam), kết hợp với các yếu tố dân gian.
Các tín ngưỡng này thường được thể hiện qua lễ hội, nghi lễ sinh hoạt cộng đồng và gắn chặt với chu kỳ sản xuất nông nghiệp hoặc thiên nhiên.
3. Các tín ngưỡng nông nghiệp và lễ hội
Gắn bó với nền văn minh lúa nước, tín ngưỡng nông nghiệp là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Việt.
Một số hình thức tín ngưỡng và lễ hội tiêu biểu:
-
Tín ngưỡng phồn thực: Tôn thờ sinh sôi, nảy nở – thể hiện rõ qua các hình tượng trong hội làng, trò chơi dân gian (như hội Trò Trám ở Phú Thọ).
-
Tín ngưỡng cầu mưa, cầu mùa: Gắn liền với hoạt động sản xuất nông nghiệp – như Lễ hội Lồng tồng của người Tày, Lễ xuống đồng...
-
Lễ hội gắn với chu kỳ mùa vụ: Như Tết Nguyên Đán, Tết Hạ Điền (xuống đồng), Tết Trung Thu (cầu mùa màng bội thu), lễ Tịch Điền ở Hà Nam...
Các lễ hội thường có sự kết hợp giữa phần lễ (cúng tế thần linh, tổ tiên) và phần hội (vui chơi, ca hát, múa lân, hát chèo, thi đấu thể thao truyền thống), tạo nên không khí sinh động và mang đậm bản sắc văn hóa từng vùng miền.
.png)
.png)
.png)
Bình luận